1. Inleiding

Het onderwerp stress wordt nog steeds onderschat. Het welzijn van wilde dieren in gevangenschap krijgt over het algemeen heel veel aandacht, terwijl er aan het welzijn van onze eigen huishond niet echt veel tijd besteed wordt.

Daarom denk ik dat het nuttig is om het leven van de huishond eens vanuit zijn perspectief te bekijken. Hoe gaat een hond om met de situatie waar hij inzit?

En welk effect heeft onze levensstijl op hem? Dit onderwerp is uiteraard te breed om hier helemaal te behandelen. Daarom zal ik me toespitsen op stress bij de hond en welke zaken er voor een hond stresserend kunnen zijn. Vaak beseffen we niet dat we onze hond onbewust stress bezorgen. Maar als we dit weten, kunnen we het welzijn van onze hond zelf verbeteren.

2. Stress

2.1 Wat is het?

Een dier dat stress heeft, probeert zich aan te passen aan een gewijzigde situatie in de omgeving. Het is een soort van overlevingsreactie waarbij het organisme zich in een verhoogde activeringstoestand bevindt om zich zo goed mogelijk te kunnen aanpassen aan de nieuwe situatie. De stressreactie zorgt ervoor dat de hondenhersenen zich optimaal concentreren op de probleemsituatie.
Stress is zeer belangrijk voor een dier in het wild. In sommige situaties moet een dier zeer snel en zeer alert kunnen reageren om te kunnen overleven.

De meest gegeven definitie is de volgende: “Stress is een toestand waarin een organisme op een inwendige of uitwendige bedreiging reageert en zijn krachten concentreert om de gevaarlijke situatie onder controle te krijgen.”

2.2 Soorten

Stress hoeft echter niet altijd negatief te zijn. Er bestaat zoiets als goede en slechte stress.

Bij een gezonde hoeveelheid stress (eustress) eis je van je lichaam dat het zich aanpast om de situatie beter aan te kunnen en om het beste uit jezelf te halen. De bloeddruk, de hartcapaciteit en de hartslag verhogen. Er wordt ook meer energie vrijgemaakt voor de lichaamscellen. Dit kan prestaties zelfs verbeteren. Denk maar aan de studenten die beter kunnen studeren tijdens de blokperiode dan vooraf omdat ze net voor de examens meer stress hebben.
Men noemt deze vorm ook wel eens biologische stress omdat het optimale prestatievermogen voor dieren in de natuur noodzakelijk is om te overleven. Het helpt ze beter te presteren tijdens de jacht of de vlucht.

Tot op zekere hoogte kan een organisme stress compenseren zonder negatieve gevolgen (coping). Maar te veel stress kan negatief worden (distress) en kan ernstige gevolgen hebben voor lichaam en geest. Wanneer de eisen aan je lichaam te hoog zijn of wanneer de stressperiode te lang aanhoudt, zul je al snel de negatieve effecten van stress ondervinden, zoals uitputting. Dan volgen vaak de medische klachten. Dit zijn dan de zogeheten aanpassingsziekten zoals ziekten van het immuunsysteem.

2.3 Fysiologie

Tijdens stresserende periodes veranderen de hoeveelheden hormonen in het lichaam. Voor we de veranderingen in het lichaam kunnen begrijpen, moeten we eerst de normale toestand (homeostase) van de hormonenhuishouding begrijpen.

Wanneer het lichaam in rust is, wordt de homeostase in stand gehouden door de regelsystemen van het lichaam. Zeer belangrijk is de negatieve terugkoppeling. Bepaalde hormonen remmen vanaf een bepaalde concentratie hun eigen vorming. Als voorbeeld van deze negatieve terugkoppeling zal ik een van de belangrijkste stresshormonen cortisol verder uitwerken.

De hypothalamus in de hersenen scheidt continu boodschapperstoffen af. Een van die stoffen is het corticotroop releasing hormoon (CRH). Het CRH wordt vervolgens getransporteerd naar de hypofyse. Daar wordt dan het adenocorticotroop hormoon (ACTH) vrijgegeven en door de bloedbaan opgenomen. Via de bloedsomloop zorgt het ACTH ervoor dat in de bijnierschors cortisol vrijkomt. Wanneer er genoeg cortisol is, zal het hormoon zijn eigen aanmaak remmen door de aanmaak van ACTH te verhinderen.

Wanneer je lichaam onder stress staat worden er, dankzij het sympathisch zenuwstelsel, stresshormonen afgescheiden zoals cortisol, aldosteron en testosteron. Deze hormonen veranderen de normale toestand van de regelsystemen door de negatieve terugkoppeling te remmen. Hierdoor verhoogt de hoeveelheid hormonen, met uiteindelijk stressreacties tot gevolg.

Stressmomenten stimuleren in eerste instantie de sympathicus van het zenuwstelsel, waardoor er adrenaline afgescheiden wordt uit het bijniermerg. Dit gebeurt onbewust en in fracties van seconden. De adrenaline zorgt voor veranderingen in het lichaam zoals een verhoging van de bloeddruk, de polsslag, de hartcapaciteit, de bloeddruk en de bloedsuikerspiegel. De bronchiën en de pupillen verwijden en het zuurstofverbruik en de hoeveelheid vrije vetzuren in het bloed nemen toe.

Daarnaast beïnvloedt adrenaline ook de hypofyse in de hersenen. De hypofyse zal meer ACTH produceren, waardoor ook de bijnierschors een grotere hoeveelheid stresshormonen in het bloed zal brengen. Door stress kan de negatieve terugkoppeling van cortisol niet meer functioneren. Binnen enkele dagen kan de hoeveelheid cortisol oplopen tot vier keer meer dan normaal.

3. Oorzaken

Er zijn vele factoren die stress kunnen veroorzaken.
Deze worden stressoren genoemd.

Belangrijk is wel dat niet al deze factoren sowieso stress veroorzaken.

Ze kunnen ook positieve effecten hebben op de hond. Een goed voorbeeld is de hondenschool. Over het algemeen is dit een positieve ervaring, maar soms kan het ook negatieve gevolgen hebben, zoals stress, omdat er te veel of te intensief getraind wordt.

Ook individuele verschillen zijn belangrijk. Sommige dingen worden door de ene hond ervaren als enorm stresserend, terwijl de andere hond hier totaal geen last van heeft.

Het effect van de stressoren in de volgende opsomming is dus niet zwart-wit. De situatie en de hond zelf bepalen vaak hoeveel impact ze hebben.

Ziekte:
Wanneer een hond een ziekte heeft die zijn mobiliteit beperkt of die de functionaliteit van de organen (zoals hart en nieren) beperkt, dan tast dit de hond zijn prestatievermogen aan. Dit kan stress veroorzaken.
Ziektes die de zintuigen aantasten kunnen hier ook voor zorgen, omdat de hond deze handicap voortdurend moet compenseren en omdat hij niet met de buitenwereld kan omgaan zoals andere honden.
Ook pijn, al dan niet chronisch, kan zorgen voor stress.

Hyperseksualiteit:
Een reu die constant onder hoge seksuele druk staat, zal daar uiteindelijk stress van ondervinden. Ook zijn opdringerig gedrag kan bij teven zorgen voor stress.

Loopsheid:
Dit is op zich een zeer normale situatie, maar wanneer de teef nog niet klaar is om gedekt te worden en wanneer ze constant reuen op afstand moet houden kan dit wel voor stress zorgen.

Slaaptekort:
Wanneer de hond zijn behoefte aan rust niet gerespecteerd wordt, kan dit zeker leiden tot stress.

Uitputting:
Overbelasting bij wandelingen, hondensport of spelen kan tot uitputting leiden. Wanneer dit te vaak gebeurt, kan dit zeer stresserend zijn voor de hond.

Behoefte:
Een hond moet de mogelijk hebben zijn behoefte te doen. Wanneer hij dit niet kan, zal hij gestrest zijn. Ook de behoefte om te eten en te drinken moet vervuld worden om stress te vermijden.

Plotse veranderingen:
Nieuwe eigenaar, verhuizen, gezinsuitbreiding, … Deze plotse veranderingen zijn niet goed voor een hond.

Verlies van een sociale partner:
Wanneer een hond zijn baasje of een speelkameraadje verliest, kan hij ook gaan treuren zoals de mens. Hoe lang dit duurt, hangt af van hoe sterk de binding tussen hen was.

Onduidelijke verwachtingspatronen:
Wanneer een hond niet weet wat er van hem verwacht wordt, kan dit ook leiden tot stress. Iets wat hij bijvoorbeeld het ene moment wel mag en het andere moment dan weer niet, commando’s die hij nog niet kent, …

Falen:
Een hond, die constant faalt in zijn opdrachten, zal uiteindelijk ook gestrest raken. Stel dus geen te hoge eisen aan je hond. Geef hem geen opdrachten die te hoog gegrepen zijn.

Harde opvoedingsmethoden:
De hond tijdens de opvoeding te hard aanpakken bezorgt hem stress. Onder te hard aanpakken wordt verstaan: bang maken, roepen, slipkettingen, stroomstoten, …

Behendigheid, doggy-dance, obedience:
Deze, op het eerste zicht leuke activiteiten, kunnen toch stresserend zijn wanneer het tempo te hoog ligt en wanneer er te veel prestatiedruk is.

Pakwerk:
De opgebouwde fysieke en psychische druk zou hier enorm zijn. De stress zou vaak zelfs zo hoog oplopen dat er kans is op ziekten van de nieren, darmen, hart, bloedvaten, maag, …

Puppyspeelgroepen:
Deze activiteit is zeer belangrijk voor de socialisatie van een hond. Toch zijn er enkele zaken waar je rekening mee moet houden. Wanneer de duur van de sessie te lang wordt, zullen de puppy’s moe worden. Stop dan en dwing de puppy’s zeker niet om verder te spelen. Al te vaak worden de honden zelfs wakker gemaakt omdat de sessie nog niet voorbij is. De vermoeide puppy’s zullen geïrriteerd zijn en stress krijgen. Een zeer dominante hond in de groep kan ook stress veroorzaken.

Te ruw en wild spelen:
Een hond die tijdens het spelen wegkruipt of wegloopt, heeft geen zin meer om te spelen. Laat hem dan en ga niet door met het wilde spelletje. Ga je toch door dan zal de hond stress krijgen en is zijn laatste kans op rust zichzelf verdedigen.

Ruzie, ergernis, … :
De sociale omgeving van de hond bepaalt ook het stressniveau. Een hond voelt het wanneer er continu ruzie en spanningen in het gezin zijn. Ook hij vindt deze situaties stresserend.

Kinderen:
Huilen, lawaaierig speelgoed, trekken aan de oren en staart, roepen, fout vasthouden van de hond, … Dit bezorgt een hond stress wanneer het vaak gebeurt.

Te veel emotionele opwinding:
Nieuwe en opwindende ervaringen zijn leuk voor een hond, maar hij moet wel de kans krijgen om deze prikkels daarna rustig te kunnen verwerken. Deze rustpauzes zijn nodig om de opgebouwde stress weer te kunnen afbouwen.

Jachtspelletjes:
Tijdens de jacht op een prooi krijgt een hond een adrenalinestoot om zijn prestatievermogen te verbeteren. Tijdens bal- en stokspelletjes gebeurt dit dus elke keer opnieuw. De lichamelijke veranderingen veroorzaakt door de adrenaline, kunnen stresserend zijn (stijging cortisolgehalte, …).

Onweer:
Bliksem, donder, hevige regen, hagel, …

Bezoek aan dierenarts:
Elke hond is blij wanneer hij weer weg mag bij de dierenarts. De angst van de andere dieren, lastige of pijnlijke behandelingen, … bezorgen honden vaak stress.

Dierenpension:
Een verblijf in een pension is zeer stresserend voor een hond. Zijn baasje is weg, hij ruikt en ziet vreemde dingen, …

Trimsalon:
De haardroger, de tondeuse, het feit dan zijn baasje weg is, het in bad moeten, de shampoo, … Deze situatie bezorgt een hond stress. Huisbezoeken kunnen in dit geval veel van de stress wegnemen.

Beurzen:
Een beurs is geen leuke plaats voor een hond. Er zijn te veel prikkels die op hem afkomen, het is er vaak te warm, er is veel lawaai en het is er vaak heel druk.

Beperking van bewegingsmogelijkheden:
Continu aan de ketting liggen of in een kennel zitten, is vaak een reden tot stress. De hond wil zijn energie kwijt, maar hij weet niet hoe.

Eenzaamheid en verveling:
Te veel prikkels kunnen stress veroorzaken, maar te weinig prikkels kunnen dat ook. Een hond die niets te doen heeft of die weinig contact heeft met anderen zal gestrest zijn.

Verlatingsangst:
Een hond moet aangeleerd worden dat het niet erg is om even alleen te zijn, wanneer bijvoorbeeld zijn baasje naar de bakker gaat en hij even alleen buiten moet blijven. Hij moet erin vertrouwen dat zijn baasje terugkomt. Dan zal hij geen stress hebben. Als hij dit nooit geleerd heeft, kan hij deze situaties als zeer eng ervaren.

Te hoge populatiedichtheid:
Te veel honden in een huis, een asiel of een pension, … Wanneer er te veel honden in een kleine ruimte zijn, kan hij zich niet terugtrekken en ontstaat stress. Honden moeten zich kunnen terugtrekken in conflictsituaties.

Combinatie van bepaalde honden:
Wanneer er in een gezin nog een hond bijkomt, kan dit leuk zijn. Maar het kan ook zijn dat de twee niet overeen komen. De continue onderhuidse spanningen zijn dan stresserend voor beide honden.

Te veel of te weinig lichamelijk contact:
In beide gevallen kan stress ontstaan.

Te veel of te weinig regels:
Regels zijn nodig zodat een hond zich zeker en veilig kan voelen. Te veel regels echter kunnen de hond zwaar overbelasten.

Foute combinatie tussen mens en hond:
De ene hond heeft andere mogelijkheden en beperkingen dan de andere. Een oudere dame die niet ver kan stappen en een klein appartement heeft, kan best geen jachthond met tonnen energie in huis halen. De omgeving van de hond moet aangepast zijn aan zijn specifieke noden.

Leiderschap:
Soms zadelen eigenaars hun hond onbewust op met een leidersrol. Niet elke hond zou in het wild echter een alfadier geweest zijn. Als hij de juiste eigenschappen er niet voor heeft, kan deze rol de hond heel wat stress bezorgen. Misschien wil hij helemaal niet de beslissingen nemen en laat hij deze liever over aan een ander.

4. Symptomen

Er zijn vele symptomen die kunnen wijzen op stress. Belangrijk is wel dat de hond vele van deze symptomen ook kan vertonen zonder dat er sprake is van stress. Een hond die hijgt bijvoorbeeld, kan het ook gewoon te warm hebben of kan moe zijn omdat hij net gespeeld heeft. De symptomen moeten altijd in de context gezien worden. Dan pas kan bekeken worden of het wel degelijk om stress gaat.

4.1 3 fasen

De reactie van een hond op stress verloopt in 3 fasen. Deze fasen volgen elkaar op. Wanneer een hond in de eerste fase zit en de stress blijft aanhouden, dan zal hij geleidelijk aan overgaan in fase 2 en uiteindelijk in fase 3

Fase 1: Alarmreactiefase

De zenuwimpulsen en de vrijkomende hormonen zorgen voor een optimaal reactievermogen.

Fase 2: Weerstandsfase

Alle aandacht gaat naar de binnenkomende prikkel, wat ten koste gaat van het weerstandsvermogen tegenover andere stressoren.

Fase 3: Uitputtingsfase

Het organisme kan geen weerstand meer bieden. De constante spanning kan leiden tot organische ziekten.

4.2 Gedrag

Nervositeit:
De hond is schrikachtig en onrustig. Hij kan niet tot rust komen en loopt constant heen en weer. Deze honden trekken vaak ook aan de leiband om snel door te kunnen lopen.

Overreageren:
De hond reageert anders op situaties die hij normaal gezien helemaal niet erg vindt.

Kalmerende signalen:
Een hond zal kalmerende signalen gaan vertonen om stress te vermijden en zichzelf te kalmeren. Voorbeelden van deze signalen zijn het likken aan de neus en geeuwen.

Overspronggedrag:
Wanneer een hond zaken doet die niet in de situatie lijken te passen, dan vertoont hij overspronggedrag. Vaak zijn dit kalmerende signalen.
De hond vertoont gedrag dat niet in dat gedragssysteem past, omdat hij in conflict is tussen 2 gedragssystemen.

Rijden:
Rijden is niet altijd een kwestie van dominantie. Het kan ook een teken van stress zijn. Om het onderscheid te kunnen maken moet gekeken worden naar de context.

Hyperseksualiteit of hyposeksualiteit:
Stress kan ervoor zorgen dat het libido sterk daalt, of net sterk stijgt.

Overdreven lichamelijke verzorging:
Dit is vaak een manier om de stresserende situatie onder controle te krijgen. Door lange tijd te likken aan bijvoorbeeld de poten tot het pijn doet, komt endorfine vrij. Dit gelukshormoon vermindert pijn en werkt stemmingsverhogend om de stress te compenseren. De euforie helpt de hond beter met belastende situaties om te gaan. Het is een moeilijk te doorbreken vicieuze cirkel. (zie verder: likgranuloom)

Voorwerpen vernielen:
Dit wordt vaak gezien als een vorm van protest, terwijl het een sterke uiting van stress kan zijn.

Overdreven vocale uitingen:
Ook blaffen, janken en huilen kan een uiting van stress in plaats van protest zijn.

Gebrek aan eetlust:
Dit ziet men vaak wanneer beloningssnoepjes plots niet meer lekker gevonden worden, of wanneer de hond in een pension verblijft.

Eetverslaving:
Wanneer een hond alles opeet wat hij te pakken kan krijgen, eetbaar of niet, kan dit wijzen op een stresssituatie. De voorwerpen simpelweg afnemen is niet de goede oplossing. De hond zal dan een andere manier gaan zoeken om zijn stress te compenseren. Hier moet zeker gezocht worden naar de oorzaak van de stress.

Tastharen van de wangen:
Deze worden opgericht en trillen.

Oprichten nek- en rugharen:
Dit is niet enkel een teken van agressiviteit. Het kan ook een teken van stress, onzekerheid, of opwinding zijn.

Hijgen:
Door de verhoogde activiteit van het lichaam wordt er meer zuurstof verbruikt. Door te hijgen kan de hond dit compenseren. Bovendien kan hij zo de stijging van de lichaamstemperatuur compenseren.

Happen:
Een hond die hysterisch om zich heen hapt zonder de bedoeling iemand te raken kan een aanval van stress hebben. Vaak hoor je zelfs de tanden op elkaar klapperen.

Fixeren:
De hond zal het voorwerp dat hem angstig maakt fixeren omdat hij denkt dat hij enkele zo de situatie onder controle kan houden.

Achter de staart lopen:
Dit is net zoals het overmatig likken stereotiep gedrag dat op zich geen doel heeft, maar wat de hond helpt om de situatie onder controle te houden.

In de riem bijten:
Dit is voor de hond een manier om zich af te reageren in een stresssituatie.

Slechte concentratie:
Een hond die afwezig is en geen nieuwe oefeningen meer kan doen, zou wel eens stress kunnen hebben.

Vergeetachtigheid:
De commando’s die de hond beheerst, lukken opeens niet meer en het lijkt dan of hij een black-out heeft.

Passiviteit:
Wanneer de hond rustiger en terughoudender is dan normaal zou het kunnen dat hij stress heeft en dat hij niet goed weet hoe hij ermee moet omgaan.

Uitschudden:
Een hond die zich uitschudt, heeft niet altijd met stress te maken, maar het kan zijn dat hij net een stresssituatie achter de rug heeft en dat hij de spanning van zich afschudt. Het uitschudden kan ook overspronggedrag zijn.

Flankzuigen:
Dit gedrag is een klassiek symptoom van stress.

Agressie:
Door de stress komt er meer testosteron vrij in het lichaam van de hond. Dit maakt zijn prikkeldrempel voor agressie veel lager.

4.3 Lichaam

Storingen in het maag- en darmkanaal:
Diarree, al dan niet chronisch, en braken zijn vaak voorkomende en opvallende symptomen van stress.

Ontlasting en urineren:
Bij grote angst of plotselinge schrik zal de hond vaker gaan urineren en ontlasten. Door de adrenaline- en aldosteronafscheiding stijgt de nieractiviteit en krijgt de endeldarm het signaal zich te ontlasten.
Bovendien kan de voortdurende druk op de blaas leiden tot onzindelijkheid.

Uithangen van de penis:
Het voorste deel of het topje van penis hangt uit het preputium.

Veranderde seksuele cyclus:
Te lange of te korte loopsheid kan wijzen op stress. Ook de periode tussen twee cycli kan langer of korter worden. In extreme gevallen wordt de hond helemaal niet meer loops.

Allergieën:
Allergieën kunnen erger worden door de invloed van stress op het immuunsysteem. Stress kan zelfs de oorzaak zijn van allergieën tegen vlooien, pollen, gras, …

Onaangename lichaamsgeur/slechte adem:
Vooral de slechte adem valt op. Stress zorgt voor een verhoogde afscheiding van maagzuur.

Verhoogde spiertonus:
In dit geval heeft de hond beweging nodig om zijn spieren te kunnen ontspannen. Krijgt de hond deze kans niet, kunnen er spiertrillingen en krampen ontstaan. Commando’s zoals zit en af zullen de hond dus zeker niet helpen in dit geval. Ook mensen hebben de neiging om in stresssituaties meer te bewegen, zoals het ijsberen.

Roosvorming:
Dit symptoom kan zeer plots opkomen tijdens stresssituaties, zoals een dierenartsbezoek.

Haaruitval:
Ook dit is een acuut symptoom bij bijvoorbeeld tentoonstellingen of shows.
Maar het kan ook chronisch zijn en leiden tot kale plekken.

Ongezond uiterlijk:
Dit houdt in: doffe en ingevallen ogen, een slappe en gedrongen lichaamshouding en een hangende staart.

Huidproblemen:
Problemen zoals eczeem en jeuk zijn klassieke stresssymptomen.

Likgranuloom:
De hond likt zo vaak op een plaats, vaak de poot dat er een wonde ontstaat. De hond houdt de wonde open door te blijven likken. De oorzaak kan medisch zijn, maar kan ook het gevolg zijn van stress. Er komt dan tijdens het likken endorfine vrij, waardoor de hond zich beter voelt.

Verandering van de oogkleur:
Dit ziet men soms bij zeer veel stress. Hoe dit komt, weet men niet.

Druppende neus:
Bij opwinding kan er een verhoogde productie van neusvocht zijn.

Zweten:
Natte pootafdrukken op een gladde vloer wijzen zeker op stress. Dit zie je vaak bij de dierenarts.

Verwijde pupillen:
Bij angst verwijden de pupillen, net zoals bij de mens, en kan er een flikkerende blik zijn.

Leveraandoeningen:
Door de voortdurende prikkeling tijdens stresssituaties wordt het ontgiftingscentrum verzwakt. De lever kan dan bijvoorbeeld gaan ontsteken.

Maagontsteking:
Zoals eerder al gezegd is, is het zeer belangrijk uw hond af en toe rust te gunnen. Krijgt hij geen rust dan kan de gejaagdheid en de daaruit volgende stress lijden tot een acute of zelfs chronische maagontsteking.

Enteritis:
Deze ontsteking van de dunne darm wordt ook vaak gezien in stresssituaties zoals een verblijf in een asiel. De hond zal dan waterige diarree hebben, met soms sporen van bloed in.

Voortplantingsstoornissen:
Door de grote hoeveelheid cortisol wordt het luteïniserend hormoon, een van de geslachtshormonen, geremd. Dit heeft als gevolg dat de rijping van de spermacellen en de eicellen onderdrukt wordt.

Prostaatproblemen:
Door de grote hoeveelheid testosteron kan een vergroting van de prostaat ontstaan.

Andere lichamelijke symptomen:
Dit zijn onder andere een verhoging van de bloeddruk, van de bloedsuikerspiegel, hartkloppingen, verwijding van pupillen en bronchiën, …

5. Vermijden

Er zijn enkele zaken waar je rekening mee kan houden, zodat je hond zo weinig mogelijk stress heeft.

Belangrijk is dat je een pup haalt bij een fokker die zijn honden goed socialiseert.
Vermijd ook zo veel mogelijk situaties waarin de hond dorst, honger, warm of koud heeft en situaties waarin de hond zijn behoefte lange tijd niet kan doen.
Laat hem dan ook zijn behoefte doen op de trainingsplaats. Geef hem geen slecht geweten over iets wat voor hem natuurlijk gedrag is.
Zoek ook een goed evenwicht tussen de hoeveelheid rust en activiteit.
Ga niet boven de hond hangen en omklem hem niet te stevig. Dit zijn bedreigende handelingen voor een hond en ze kunnen hem stress bezorgen.
Aanrakingen en een massage kunnen de hond kalmeren en zo voorkomen dat de hond stress krijgt.
Men zegt ook dat een lichte vorm van stress tijdens de neonatale fase (vanaf de geboorte tot 2 weken oud) ervoor zorgt dat de hond later stress gemakkelijker kan verwerken en dat hij emotioneel stabiel is.
Vermijd ook geweld en agressieve trainingen tegenover je hond.
Ook strenge straffen moeten vermeden worden. Deze hebben vaak geen zin.

6. Helpen

6.1 Voeding

Een aangepaste voeding kan een hond met stress helpen. Denkadog lanceerde als eerste een voeding speciaal samengesteld voor gestreste honden: Denkadog Superior Hypo Stress Digestion.
Steeds meer honden hebben te kampen met tekenen van stress, zoals rusteloosheid, hyperactiviteit, slapeloosheid en constipatie. Deze voeding neemt uiteraard niet de oorzaak van stress weg, maar de uitgebalanceerde samenstelling kan wel hulp bieden.

Men streeft naar een zo goed mogelijke vetering, wat bijdraagt tot een goede algemene gezondheid. En een gezonde hond kan beter omgaan met stress.
De voeding bevat onder andere antioxidanten, prebiotica, koolhydraten, mineralen, eiwitten, vezels en tryptofaan. Tryptofaan bevordert de aanmaak van de neurotransmitter serotonine, die rustgevend werkt.
Denkadog Superior Hypo Stress Digestion is ontwikkeld in samenspraak met dierenartsen en volgens de laatste wetenschappelijke inzichten.

6.2 Bach Bloesem therapie

De uitvinder van de Bach Bloesem therapie is dr. Edward Bach. Hij leefde van 1886 tot 1936. Hij was dokter in de humane geneeskunde, maar hij was ontevreden over de orthodoxe geneeskunde. Hij wilde
de patiënt in zijn geheel bekijken en niet enkel de uiterlijk zichtbare symptomen. Hij vond ook dat bij de behandelingen te weinig rekening gehouden werd met de persoonlijkheid van de patiënt. Hij zocht naar een manier om de emotionele balans op een zachte en natuurlijke manier weer in evenwicht te krijgen. Hij ging daarvoor op zoek in de wereld van de geneeskrachtige planten.

Wat zijn Bach Bloesems nu eigenlijk?
De remedies van Bach zijn aftreksels van wilde bloemen. De aftreksels worden geconserveerd met alcohol (brandy). De bloemen kunnen van planten, struiken of bomen afkomstig zijn. Dr. Bach verzamelde de bloemen en legde ze in gewoon water. Hij liet ze dan enkele uren in de zon staan nabij de plaats waar hij ze verzameld had. Daarna werden de bloemen weggegooid en werd het aftreksel geconserveerd met brandy.

Vanuit deze “mother tincture bottles” werden dan enkele druppels in een flesje met brandy gedaan, waarna er flink geschud werd. Dit werd dan enkele malen herhaald tot hij een oplossing had die zeer sterk verdund was. Tegenwoordig worden de Remedies ook bereid door middel van afkooksels van bloemen, maar velen geloven dat de oorspronkelijke manier betere effecten geeft.

Men zegt vaak dat Bach Bloesems een vorm van homeopathie zijn. Dit is echter niet waar. Homeopathie is ook gebaseerd op een natuurlijke genezing, maar de werking is anders. Een homeopathisch middel zet het lichaam aan om de kwaal sneller te overwinnen, door bijvoorbeeld de aanmaak van extra antistoffen. Dit middel gebruiken bij een gezond individu kan de kwalen zelfs veroorzaken. Bij een zieke persoon kan het de klachten zelfs verergeren. Een verkeerd gekozen middel kan hier dus vervelende gevolgen hebben.

Bach Bloesems werken echter anders.
Men gaat ervan uit dat elk lichaam een bepaald energieveld heeft, net zoals elke bloem. De hierboven beschreven methode zorgt ervoor dat het water de energiefrequentie van de bloem overneemt. Wanneer iemand dan de druppels neemt kan hij of zij deze energiegolven opnemen. De energievelden van de bloem en van de patiënt komen zo samen en beïnvloeden de toestand van de patiënt.

Uit een gebruiksflesje heb je 2 maal per dag 8 druppels nodig. In dringende gevallen mag je de remedies om het half uur toedienen.
Een gebruiksflesje bestaat uit water met van elke bloem 2 druppels uit een voorraadflesje. Van de Rescue Remedy zijn 4 druppels nodig.

Er zijn 2 manieren om de druppels toe te dienen.
Je kunt ze rechtstreeks aan het dier geven door ze uit het gebruiksflesje op een stukje voer te doen, maar je kunt ze ook in de drinkbak doen. Dan heb je 2 druppels nodig uit elk gewenst voorraadflesje (4 voor Rescue Remedy).

Welke bloemen zijn nu heilzaam voor een gestreste hond?
Er zijn enkele remedies die succes hebben bij stress. Elke hond is echter verschillend en je kunt alleen de perfecte remedie samenstellen als je het karakter van de hond goed kent.

Vaak genoemde remedies bij stress zijn:

Elm
Agrimony
Cherry plum
Rescue Remedy (clematis, Cherry plum, impatiens, rock rose en star of Bethlehem)

Om te illustreren dat Bach Bloesems ook nog voor vele andere zaken gebruikt kunnen worden, zal ik nog enkele remedies bespreken die in het asiel vaak toegepast worden:

Heather: kan gebruikt worden tegen verlatingsangst na een herplaatsing.
Holly: helpt tegen baknijd.
Chicory: ook tegen baknijd.
Cherry plum: werkt goed bij honden die nogal chagrijnig zijn en vaak uitvallen.
Cerato: is goed voor honden die twijfelen aan zichzelf en onzeker zijn.
Crab apple: helpt vaak om andere remedies beter te doen aanslaan en vermindert overmatig likken.
Vervain: voor te koppige honden.
Impatiens: werkt zeer goed in het asiel bij honden die geen zelfcontrole hebben en die zichzelf constant opjagen.
Rock water: zorgt voor emotionele flexibiliteit.
Star of Bethlehem: voor traumaverwerking.
Walnut: bevordert het aanpassingsvermogen, zowel bij het aankomen in het asiel, als na een plaatsing. Deze werkt ook zeer goed bij katten.
Rescue Remedy: tegen stress en trauma.

De Bach Bloesem remedies zijn zo sterk verdund dat er eigenlijk van de bloemen zelf geen meetbare hoeveelheid meer overblijft. Het enige wat een dergelijk flesje bevat is water, de alcohol om het water te conserveren en “de energie” van de bloem. Het is uiteraard moeilijk om te geloven dat zoiets een dier kan genezen. Er zijn dan ook zeer veel mensen die niet geloven in deze methode. Maar toch ben ik ervan overtuigd dat het tot op een zekere hoogte kan helpen.

Het beste bewijs voor mij is mijn eigen hond. Die heeft namelijk zijn hele leven lang last gehad van reisziekte. Hij moest overgeven, zat te kwijlen en beefde de hele rit lang. Dan probeerden we de druppels en het resultaat is verbluffend. Hij is nog steeds niet op zijn gemak in de auto, maar hij heeft sindsdien niet meer overgegeven in de auto en het kwijlen is ook gestopt.

Waarom is dit nu een bewijs dat het werkt? Wel, de meeste critici beweren dat de verbeteringen die waar te nemen zijn toe te schrijven zijn aan het placebo-effect. De mensen denken dat het werkt, en daarom zijn er verbeteringen waar te nemen. Maar een dier kan niet denken dat het nu wel beter zal gaan omdat hij druppeltjes heeft genomen. En toch is er beterschap.

Bach Bloesems hebben ondertussen al vele mensen overtuigd die er niet in geloofden. Hier geldt zeker “zien is geloven”. Probeer het eens, voor je zegt dat het niet helpt.

6.3 Kalmerende signalen

Honden gebruiken onderling signalen om aan elkaar duidelijk te maken hoe ze zich voelen. Zelf kunnen we deze signalen ook gebruiken om aan onze hond te zeggen dat hij geen stress hoeft te hebben en dat alles in orde is.

De volgende 3 kalmerende signalen kunnen helpen bij stresssituaties.

Zitten:
Als je hond niet kan ontspannen en stress heeft, kun je gaan zitten. Het zitten geeft aan de hond het signaal dat er geen reden is om ongerust te zijn. Hij zal dan ook kalmer worden. Soms kan het bijvoorbeeld ook handig zijn om aan je gasten te vragen om te gaan zitten.

Geeuwen:
Als je geeuwt wanneer je hond onzeker, gestrest, bang of bezorgd is, zal hij dat signaal begrijpen en kalmeren.

Tussenkomen:
Wanneer er spanningen zijn tussen honden gaat er vaak een hond tussenin staan. Zo probeert hij het conflict te vermijden en de betrokken partijen op te splitsen. Wanneer een bepaalde situatie voor een hond beangstigend is, zoals een lawaaierige machine, kan het helpen als je tussen de hond en de machine in gaat staan.

6.4 Andere

Calmoplan:
Dit is een voedingssupplement in de vorm van druppels. Het heeft een rustgevende werking bij nerveuze en intellectuele spanningen. Het bevat onder andere Valeriaan. Dit product heeft een gunstige invloed op de nachtrust. Het mag echter niet gebruikt worden tijdens de dracht en overmatig gebruik kan een laxerend effect hebben.

DAP:
DAP staat voor Dog Appeasing Pheromone. Deze stof wordt door de moederhond afgescheiden tijdens het zogen om de pups gerust te stellen. Je kunt deze stof aan je hond geven door middel van een spray, een verdamper of een halsband.

Het kan diverse vormen van stress en angst voorkomen en bestrijden op een natuurlijke manier. Er zijn dus geen bijwerkingen. Het is zelfs veilig voor pups, drachtige teven en wanneer de hond medicatie moet krijgen. Het voorkomt stress gerelateerd gedrag, zoals blaffen, het vermindert verlatingsangst en het kan de hond kalmeren tijdens een onweer of als er vuurwerk is.
Adaptil Feromonen Verdamper (= DAP)
Adaptil Halsband (= DAP)
Adaptil Spray 60 ml. (= DAP)

Prime Val Stress Complex:
Dit product werkt aan de hand van rustgevende kruiden en voedingsstoffen. Het bevat onder andere haver, wat het zenuwstelsel ondersteunt in stressperiodes. Een ander ingrediënt is biergist. Dit maakt het product smakelijk en is een bron van vitamine B. Om de spieren te ontspannen, zit er ook magnesium en passieflora in. Honden met stress hebben bovendien vaak een magnesiumtekort. Er zit ook valeriaan in, wat er voor zorgt dat de hond beter kan slapen en dat hem kalmeert. Het belangrijkste bestanddeel is echter L-Theanine. Dit is een aminozuur uit groene thee.

Er is veel onderzoek gedaan of deze stof misschien op lange termijn schadelijke gevolgen zou hebben, maar in de VS heeft ze ondertussen de status GRAS (generally recognized as safe) gekregen. Het complex is een goed smakend poeder dat je onder het voer kan mengen. Het bevat geen synthetische smaak- of vulstoffen of suiker. Het is ook niet verslavend en geeft geen gewenning. Een stressgevoelige of nerveuze hond kan baat hebben bij dit product tijdens een dierenartsbezoek, een bezoek aan het trimsalon, een show, reizen, een verblijf in een kennel, na een operatie, tijdens vuurwerk, …

Neurotranq:
Deze tabletten kunnen helpen bij onrust en stress. Onderzoeken bij de dierenarts, reizen, een verblijf in een pension of een vreemde kennel, … Deze zaken kunnen zeker stress veroorzaken. De werkzame stof in dit product is Acepromazine. Dit is een neurolepticum dat een remmende werking heeft op het centrale zenuwstelsel, waardoor de prikkelbaarheid van de hersenschors daalt.

Amiqure:
Dit product probeert de negatieve spiraal van stress te doorbreken, ondersteunt het afweersysteem en het geheugen en helpt de hond zich makkelijker aan te passen aan de situatie. Er zijn 5 stoffen die dit bewerkstelligen. De eerste is Valeriaan voor zijn ontspannende werking. De tweede is magnesium. Dit ontkrampt de spieren. De derde is het withania-extract. Dit is een Indische Ginseng en het vermindert angst. Vervolgens zit er ook nog foliumzuur en vitamine B6 in. Dit product heeft vele voordelen. Het kalmeert zonder te versuffen, het vermindert angst, het werkt niet verslavend, het geeft geen gewenning, het werkt ontspannend, het zorgt voor een goede slaap en het kan ook langdurig gebruikt worden.

door L. De Vos